1η ιστορία
Η δεκαπεντάχρονη μαθήτρια στην Κύπρο, που έκρυβε κάτω από την ποδιά της το όπλο με το οποίο ο Σαμψών εκτελούσε τους Βρετανούς.
Τον χειμώνα του 1956 η 15χρονη Αυγή Γεωργιάδου ήταν μαθήτρια γυμνασίου. Όποιος την αντίκριζε, με τα όμορφα μακριά της μαλλιά πλεγμένα και τη σχολική της ποδιά, δεν θα φανταζόταν ποτέ ότι ήταν ενταγμένη στην ΕΟΚΑ, που στόχο είχε την απελευθέρωση από τους Βρετανούς και την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα.
Η Αυγή ήταν υπεύθυνη για τη μεταφορά του οπλισμού. Κάτω από την ποδιά της, μέσα σε μια ειδική τσέπη που είχε ράψει η μητέρα της, έκρυβε ένα μακρύκανο πιστόλι. Ορισμένες φορές μπορεί να έκρυβε και δύο. Ήταν τα όπλα που χρησιμοποιούσαν οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ, όπως ο Νίκος Σαμψών, για να σκοτώσουν Άγγλους στους δρόμους της Λευκωσίας, όπως ήταν το σχέδιο του Γρίβα για να τρομοκρατήσει τους αποικιοκράτες. Όταν εντόπιζαν το στόχο τους, η Αυγή έβγαζε το όπλο από την ποδιά της και το έδινε στον εκτελεστή. Αφού ολοκληρωνόταν η επιχείρηση, το όπλο επέστρεφε στην κρυφή τσέπη.
Ήταν ένα έξυπνο κόλπο, καθώς οι Άγγλοι στρατιώτες, από σεβασμό στην τοπική κουλτούρα και τις δικαιολογημένες ευαισθησίες των Κύπριων, δεν τολμούσαν να κάνουν σωματική έρευνα σε γυναίκες, πόσο μάλλον στα εσώρουχά τους.
Η Αυγή Γεωργιάδου δεν τράβηξε ποτέ την σκανδάλη, αλλά ήταν παρούσα σε δεκάδες εκτελέσεις. Δύο από αυτές, έχουν μείνει χαραγμένες στο μυαλό της.
Ο γιατρός στη Μερσεντές.
Η ομάδα καθόταν σε καφενείο στην Παλουριώτισσα, κοντά σε ένα νοσοκομείο. Γνώριζαν ότι περνούσαν συχνά Άγγλοι από το σημείο και ανέμεναν τον κατάλληλο στόχο. Μπροστά απ’ το καφενείο έτυχε να περάσει μία Μερσεντές, οδηγός της οποίας ήταν ένας Άγγλος γιατρός, αξιωματικός του στρατού. Ο Σαμψών τον αναγνώρισε και ζήτησε απ’ την Αυγή να του δώσει το πιστόλι. Κατέβηκε στο δρόμο και πυροβόλησε. Αμέσως μετά, πυροβόλησε και ο άλλος αγωνιστής, ο Πραξιτέλης Γατζιανός. Επέστρεψαν τα πιστόλια στην Αυγή και άρχισαν να τρέχουν.
Η νεαρή αγωνίστρια σκέφτηκε να πάρει το πιστόλι του Άγγλου, μιας και οι αγωνιστές είχαν ελλείψεις στον οπλισμό. Άνοιξε την πόρτα της Μερσεντές και πλησίασε τον οδηγό, που είχε το όπλο στην ζώνη του παντελονιού του. Η εικόνα του αιμόφυρτου άντρα την συγκλόνισε. Μέχρι τότε, δεν είχε δει με τα μάτια της το αποτέλεσμα του αγώνα. Προσπάθησε να αρπάξει το όπλο του, αλλά τότε ακούστηκε η φωνή του Σαμψών: «Παρέτα το, παρέτα το! Έρχονται!».
Ο οδηγός δεν είχε προλάβει να τραβήξει χειρόφρενο και η Μερσεντές κατηφόριζε προς μία διασταύρωση. Θα μπορούσε να είχε προκληθεί ατύχημα, αλλά η Αυγή δεν το σκέφτηκε. Πήδηξε έξω απ’ το αυτοκίνητο και έτρεξε μακριά.
Ο Άγγλος στο μπακάλικο.
Οι εκτελεστές της ΕΟΚΑ περπατούσαν στους δρόμους της Λευκωσίας, αναζητώντας Άγγλους. Η Αυγή βρισκόταν στη μέση της ομάδας για να την κρυβούν τα σώματα των αντρών. Το πιστόλι είχε μεγάλη κάνη και την ανάγκαζε να περπατά περίεργα, γι’ αυτό πάντα φρόντιζε να κρύβεται.
Ο οδηγός δεν είχε προλάβει να τραβήξει χειρόφρενο και η Μερσεντές κατηφόριζε προς μία διασταύρωση. Θα μπορούσε να είχε προκληθεί ατύχημα, αλλά η Αυγή δεν το σκέφτηκε. Πήδηξε έξω απ’ το αυτοκίνητο και έτρεξε μακριά.
Ο Άγγλος στο μπακάλικο.
Οι εκτελεστές της ΕΟΚΑ περπατούσαν στους δρόμους της Λευκωσίας, αναζητώντας Άγγλους. Η Αυγή βρισκόταν στη μέση της ομάδας για να την κρυβούν τα σώματα των αντρών. Το πιστόλι είχε μεγάλη κάνη και την ανάγκαζε να περπατά περίεργα, γι’ αυτό πάντα φρόντιζε να κρύβεται.
Εντόπισαν έναν Άγγλο που κατευθυνόταν προς ένα κοντινό μπακάλικο. Η Αυγή είχε δει ότι τον συνόδευαν η σύζυγος και το παιδί του, που είχαν σταματήσει σε μια βιτρίνα λίγο πιο πίσω. Ο Σαμψών δεν γνώριζε για την ύπαρξή τους. Ο Άγγλος μπήκε στο μπακάλικο και ο Σαμψών τον ακολούθησε. Ακούστηκε ο πυροβολισμός και ο Σαμψών βγήκε τρέχοντας απ’ το μαγαζί, έδωσε το πιστόλι στην Αυγή και κρύφτηκε σε ένα κοντινό σπίτι. Πριν προλάβει η Αυγή να κρύψει το όπλο, εμφανίστηκε μπροστά της ο Άγγλος, τρεκλίζοντας. Σωριάστηκε στο έδαφος, μπροστά στα πόδια της και ξεψύχησε. Καθώς η κοπέλα άρχισε να τρέχει, άκουσε το κλάμα της συζύγου του και την τρομαγμένη φωνή του παιδιού του.
Η Αυγή Γεωργιάδου δεν αποκάλυψε σε κανέναν τις ιστορίες που τη βασάνιζαν για πολλά χρόνια. Δεν άντεχε να μιλάει για αυτές. Ήταν το τίμημα που πλήρωσε για την ελευθερία της πατρίαδας της.
Η σύλληψη και οι ανακρίσεις.
Την 15χρονη Αυγή κατέδωσε ένας Κύπριος στους Άγγλους και η κοπέλα χρειάστηκε να φυγαδευτεί απ’ την Λευκωσία. Κρύφτηκε για δύο μέρες στη Λεμεσό, αλλά ο Διγενής διέταξε να παραδοθεί.
Επισήμως δεν υπήρχε γυναικείο αντάρτικο και η φυγάδευσή της θα δυσκόλευε τη δράση των αγωνιστών. Η Αυγή αποδέχτηκε την απόφαση χωρίς να αντιδράσει. Ήταν πρόθυμη να θυσιαστεί για την ελευθερία, όπως και οι αγωνιστές που κρύβονταν μαζί της, η Ελένη Χριστοφορίδου, ο Γιώργος Χατζηθωμάς και ο Άθως Πετρίδης. Η Αυγή επέστρεψε στην Λευκωσία και στις 3 τα ξημερώματα, οι Άγγλοι εισέβαλαν στο σπίτι της. Έσπασαν την πόρτα και την τράβηξαν απ’ τα μαλλιά μέχρι την εξώπορτα. Δεν είπαν τίποτα στην οικογένειά της που παρακολουθούσε τρομοκρατημένη. Την πήγαν σε ένα δασάκι, όπου την έγδυσαν και την ξυλοκόπησαν άγρια. Σε άθλια κατάσταση, τη μετέφεραν για ανάκριση. Οι ανακριτές προσπάθησαν να αποσπάσουν πληροφορίες με κάθε τρόπο. Τη βασάνισαν, την έδειραν, την απειλούσαν με θάνατο. Δεν την άφηναν να δει την οικογένειά της, για να σπάσουν το ηθικό της.
Μία μέρα κάλεσαν τον πατέρας της για ανάκριση και εμφάνισαν μπροστά του την Αυγή. Πέρασαν ένα σχοινί γύρω απ’ το λαιμό της και τον φοβέρισαν ότι θα την κρεμάσουν μπροστά του, αν δεν την πείσει να αποκαλύψει τα μυστικά της ΕΟΚΑ που γνώριζε. Θυμάται μέχρι και σήμερα το δάκρυ που κύλησε απ’ τα μάτια του πατέρα της.
Οι Άγγλοι συνέλαβαν και τα δύο αδέλφια της και τον πατέρα της. Η μητέρα της ήταν η μοναδική που γλίτωσε και έκανε ό,τι μπορούσε, για να τους εμψυχώσει. Κανείς τους δεν μίλησε, αλλά παρέμειναν στη φυλακή για αρκετό καιρό.
Οι Άγγλοι συνέλαβαν και τα δύο αδέλφια της και τον πατέρα της. Η μητέρα της ήταν η μοναδική που γλίτωσε και έκανε ό,τι μπορούσε, για να τους εμψυχώσει. Κανείς τους δεν μίλησε, αλλά παρέμειναν στη φυλακή για αρκετό καιρό.
Ήταν εκεί, όταν εκτελέστηκε ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης στις 14 Μαρτίου του 1957. Το κελί της ήταν δίπλα στις αγχόνες και άκουσε την κρεμάλα που έπεσε. Ακόμα δεν μπορεί να μιλήσει για την εκτέλεση του Ευαγόρα χωρίς να δακρύσει.
Η μαθήτρια και μέλος του αγώνα, Αυγή Γεωργιάδου αποφυλακίστηκε, μετά από σκληρά βασανιστήρια και αφού προστάτευσε τους συναγωνιστές της. Αργότερα παντρεύτηκε και συνέχισε τη ζωή της. Όμως τα σημάδια των ανακρίσεων άργησαν να σβήσουν. Έπασχε από έλκος και αιμορραγία στο στομάχι, ενώ οι μώλωπες κάλυπταν κάθε σημείο του σώματός της. Για πολύ καιρό δεν άντεχε να την πλησιάζουν άντρες, ακόμα και αγαπημένοι της φίλοι.
«Στα παιδιά μου ποτέ δε μίλησα για όλα. Δεν ήθελα να μεγαλώσουν με αυτό το πολύ πατριωτικό αίσθημα που είχα εγώ, διότι απογοητεύτηκα. Έφυγαν άνθρωποι από τη ζωή, ήρωες, που δεν θα τους ξεχάσω ποτέ. Είναι κρίμα. Είναι κρίμα αυτά τα παιδιά που έφυγαν».
Τον Σεπτέμβρη του 1957 το κουδούνι της σχολικής χρονιάς δεν χτύπησε για να αρχίσουν τα μαθήματα, αλλά οι αγώνες. Στην ΕΟΚΑ συμμετείχαν χιλιάδες μαθητές, όπως η Αυγή και οι φίλοι της, που με την γενναιότητα, ίσως και την άγνοια κινδύνου λόγω ηλικίας, πέτυχαν την κυπριακή ανεξαρτησία.
2η ιστορία
Σχολικές ποδιές.
Στις 6 Φεβρουαρίου του 1982 ο υπουργός Παιδείας της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, Λευτέρης Βερυβάκης αποφάσισε την κατάργηση της υποχρεωτικής χρήσης της σχολικής ποδιάς. Οι μαθητές υποδέχτηκαν τα νέα με χαρά, καθώς οι περισσότεροι υποστήριζαν ότι η σχολική ενδυμασία τους καταπίεζε.
Ιδιαίτερα τα κορίτσια απαλλάχτηκαν από τη μπλε ποδιά με τον άσπρο γιακά και τα άσπρα καλτσάκια που τις περιόριζε. Τα αγόρια έπρεπε και αυτά να φορούν ποδιές, αλλά οι εκπαιδευτικοί ήταν απόλυτα χαλαροί μαζί τους και πρακτικά, το μέτρο ίσχυε μόνο για τις κοπέλες. Τα κορίτσια, με την κατάργηση της ποδιάς, βρήκαν ευκαιρία να φορέσουν λίγο πιο κοντές φούστες και το μέχρι τότε απαγορευμένο καλσόν.
Οι αντιδράσεις για την κατάργηση της ποδιάς.
Οι πιο προοδευτικοί συμφώνησαν με το μέτρο του υπουργού, γιατί πίστευαν πως η ομοιομορφία στο ντύσιμο των μαθητών εμπόδισε την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και έκανε τα σχολεία να μοιάζουν με στρατόπεδα. Αντίθετα, οι πιο παραδοσιακοί υποστήριξαν ότι με την κατάργηση της σχολικής ποδιάς θα χανόταν η ταυτότητα των μαθητών και θα επικρατούσε ασυδοσία στην εξωτερική εμφάνιση, ειδικά των κοριτσιών.
Τον πρώτο καιρό δεν έβγαλαν όλοι οι μαθητές την ποδιά και συνέχισαν να τη φορούν. Ίσως και από συνήθεια… Έτσι, σε πολλές φωτογραφίες του 1982-3 το ντύσιμο των μαθητών είναι «ανάμεικτο».
Η ομοιομορφία για κάποιους εμπόδιζε την ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών.
Κάθε χρόνο λίγο πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς γονείς και μαθητές έσπευδαν στα πολυκαταστήματα του κέντρου της Αθήνας, Μινιόν, Αφοί Λαμπρόπουλοι, Δραγώνας, για να αγοράσουν καινούριες σχολικές ενδυμασίες.
Οι τιμές της σχολικής ποδιάς Οι τιμές των νέων σχεδίων αποτελούσαν θέμα στις εφημερίδες. Στο ρεπορτάζ της εφημερίδας «Τα Νέα» διαβάζουμε τις τιμές για τις ποδιές, από το νηπιαγωγείο μέχρι το γυμνάσιο. Η διαφορά από τις απλές, που μπορούσε να βρει κανείς ακόμα και σε βιοτεχνίες, μέχρι τις «μοντέρνες» ποδιές του Τσεκλένη, ήταν τεράστια.
Πολλοί θυμούνται τα χρόνια που φορούσαν τη σχολική τους ποδιά με νοσταλγία. Η αλήθεια είναι ότι το μέτρο καταργήθηκε χωρίς αντιδράσεις. Άλλωστε δεν είχε κανένα ουσιαστικό συμβολισμό και η εποχή σήκωνε πολλές «αλλαγές», ήταν 1982!!!